تشبیه
آن است که کسی یا چیزی را از لحاظ داشتن صفتی به کسی یا چیز دیگر که ان صفت را
به حد کمال دارد یا به داشتن آن معروف است مانند کنیم.
مثال:موی او چون برف سفید بود. موی او در سفید بودن به برف تشبیه شده است.
ارکان تشبیه
هر جمله تشبیهی از چهار رکن تشکیل میشود:
1-مشبه(طرف اول تشبیه):کسی یا چیزی که قصد داریم آن را تشبیه کنیم.
2-مشبه(طرف دوم تشبیه):کسی یا چیزی که مشبه را به آن تشبیه میکنیم.
3-ادات تشبیه:کلماتی که نشان دهنده پیوند شباهتند که بین مشبه و مشبه به
قرار میگیند کلماتی مانند:مثل_مانند_چون_همچون_همانند_به سان...
4-وجه شبه:ویژگی مشترک میان مشبه و مشبه و به را وجه شبه گویند
مثال:رزمندگان چون کوه مقاوم بودند
رزمندگان:مشبه چون:ادات تشبیه کوه:مشبه به مقاوم بودند:وجه شبه
نکته: گاهی در تشبیه,ادات تشبیه و وجه شبه حذف میشود. مانند:
مثل قد سرو _صورت ماه_دریای عشق
قد به سرو_صورت به ماه و عشق به دریا تشبیه شده اند.
کنایه
یعنی پوشیده سخن گفتن درباره امری.
کنایه سخنی است که دو مفهوم دور و نزدیک دارد و مقصود گوینده,معنای دور آن است
1-مثال:تاج بر سر کس نهادن ((کنایه از گرامی بزرگ داشتن))
2-فلانی دستش کج است ((کنایه از سارق و دزد بودن))
3-فلانی سرسنگین شده((کنایه از بی اعتنایی و بی توجهی))
تلمیح
در لغت یعنی به گوشه چشم اشاره کردن.در اصطلاح ادبیات هر گاه شاعر یا نویسنده
برای زیبایی سخن خود به اشاره غیر مستقیم به آیات,روایات,داستان و یا حوادث تاریخی اشاره کند تلمیح میگویند.
1-مثال:چون خلیل از شعله گل چیدن خوش است
اشاره به داستان به آتش افکندن حضرت ابراهیم و سرد شدن آتش بر او
2-بگو کو خدایی است یکتا و فرد اشاره به آیه قل هو الله احد
تضاد
آوردن دو کلمه متضاد در شعر یا نثر
1-مثال:صبح صادق, قدرت کاذب شکست
صادق و کاذب متضاد هستند
مراعات نظیر یا شبکه معنایی
هرگاه در شعر یا نثر کلماتی بیاورند که با یکدیگر از نظر جنسی,نوع,مکان,زمان
همراهی و ...ارتباط داشته باشند به آن مراعات نظیر میگویند.نام دیگر مراعات نظیر ,
تناسب است.
1-مثال: ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند
تا تو توانی به کف آری و به غفلت نخوری
کلمه های ((ابر,باد,مه و خورشید و فلک )) مراعات نظیر محسوب میشوند.
2-مثال دیگر:یکی گردیم در گفتار و در کردار و در رفتار
میان واژه های ((گفتار,کردار و رفتار))مراعات نظیر وجود دارد.