تضمین
شاعر یا نویسنده در ضمن شعر یا نوشته خود,مصراع یا بیت،روایت،آیه ضرب المثلی را
می آورد که بر اعتبار سخن خود بیفزاید.
مثال:بسم الله ارحمن الرحیم هست کلید در گنج حکیم.
نظامی در مصراع اول ایه قرآن را تضمین کرده است
مثال دیگر:
چه خوش گفت فردوسی پاکزاد که رحمت بر آن تربت پاک باد
((میازار موری که دانه کش است که جان دارد و جان شیرین خوش است))
سعدی در این شعر بیت دوم را از فردوسی تضمین کرده است.
تشخیص یا شخصیت بخشی
نسبت دادن حالات و ویژگی های انسان به غیر انسان.
1-مثال:ابر میگرید و میخندد از آن گریه چمن
((خندیدن و گریستن از ویژگی های انسان است که به غیر انسان نسبت داده شده است.
2-مثال:باد گویی بر تن درختان تازیانه میزند.
در این جمله تازیانه زدن از اعمال انسان است که به باد نسبت داده شده است.
جناس
هر گاه در شعر یا نثر کلماتی آورده شود که دارای حروف مشترک و هم جنس باشند به
آن جناس میگویند.
1-مثال:پشته ای خار همی برد به پشت
پشت و پشته با هم جناس هستند
تلمیح
در لغت یعنی به گوشه چشم اشاره کردن.در اصطلاح ادبیات هر گاه شاعر یا نویسنده
برای زیبایی سخن خود به اشاره غیر مستقیم به آیات,روایات,داستان و یا حوادث تاریخی اشاره کند تلمیح میگویند.
1-مثال:چون خلیل از شعله گل چیدن خوش است
اشاره به داستان به آتش افکندن حضرت ابراهیم و سرد شدن آتش بر او
2-بگو کو خدایی است یکتا و فرد اشاره به آیه قل هو الله احد
مراعات نظیر یا شبکه معنایی
هرگاه در شعر یا نثر کلماتی بیاورند که با یکدیگر از نظر جنسی,نوع,مکان,زمان
همراهی و ...ارتباط داشته باشند به آن مراعات نظیر میگویند.نام دیگر مراعات نظیر ,
تناسب است.
1-مثال: ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند
تا تو توانی به کف آری و به غفلت نخوری
کلمه های ((ابر,باد,مه و خورشید و فلک )) مراعات نظیر محسوب میشوند.
2-مثال دیگر:یکی گردیم در گفتار و در کردار و در رفتار
میان واژه های ((گفتار,کردار و رفتار))مراعات نظیر وجود دارد.